Najveća pljačka u istoriji? Misterija otmice tela Aleksandra Velikog

Malo je imena koja u istoriji odzvanjaju snagom i slavom kao ime Aleksandra Velikog. Makedonski kralj, čija su osvajanja iscrtala nove granice poznatog sveta, postao je mit još za života. Ipak, dok većina zna za njegove legendarne bitke i preranu smrt, priča o onome što se dogodilo posle njegove smrti ostaje jedna od najfascinantnijih i najtrajnijih misterija antike. To je priča o ambiciji, politici i jednoj smelo isplaniranoj otmici – otmici tela Aleksandra Velikog, koja se često naziva najvećom pljačkom u zabeleženoj istoriji.

Iznenadni kraj jedne ere

Godine 323. pre nove ere, u srcu Vavilona, pohod Aleksandra Velikog naglo je prekinut. Nakon niza nezapamćenih vojnih pobeda koje su ga odvele od Grčke do severozapadne Indije, čovek koji je verovao da je potomak bogova podlegao je bolesti u 32. godini života. Da li je to bila malarija, tifusna groznica ili, kako neki sumnjaju, otrov, ostaje predmet debate. Ono što nije sporno jeste haos koji je usledio. Njegovo ogromno carstvo, izgrađeno na harizmi i vojnom geniju, ostalo je bez naslednika i jasnog plana sukcesije. Smrt kralja bila je signal za početak borbe za moć među njegovim generalima, poznatim kao Dijadosi (“naslednici”), a sudbina Aleksandrovog tela postala je centralni ulog u toj opasnoj igri.

Posedovanje tela kao ključ moći

U antičkom svetu, telo preminulog vladara nije bilo samo posmrtni ostatak; ono je bilo moćan politički i religijski simbol. Verovalo se da posedovanje tela velikog vođe donosi legitimitet njegovom nasledniku i božansku zaštitu teritoriji na kojoj počiva. To je najbolje razumeo Ptolemej, jedan od Aleksandrovih najbližih prijatelja, telohranitelja i najpronicljivijih generala.

Dok su se drugi Dijadosi prepirali oko podele carstva, Ptolemej je imao drugačiji plan. Prema prvobitnom dogovoru, Aleksandrovo telo je trebalo da bude vraćeno u Makedoniju i sahranjeno u kraljevskoj grobnici u Aigai. Pripremljena je veličanstvena pogrebna kočija, a telo je, nakon složenog procesa balsamovanja, položeno u zlatni sarkofag. Međutim, dok je povorka putovala ka Makedoniji, Ptolemej je izveo svoj smeli potez. Sa vojskom je presreo povorku i “oteo” telo, preusmerivši ga ka Egiptu, teritoriji koju je sebi dodelio. Ovim činom, Ptolemej nije samo iskazao poštovanje prema svom palom komandantu; on je svetu poslao poruku da je upravo on pravi naslednik Aleksandrovog duhovnog i političkog nasleđa. Telo kralja postalo je kamen temeljac nove dinastije – dinastije Ptolemeja u Egiptu.

Soma: Grobnica koja je postala svetište

Prvo počivalište Aleksandrovog tela bio je Memfis, drevna egipatska prestonica. Međutim, Ptolemej je znao da telo takvog velikana zaslužuje još veličanstvenije mesto. Njegov sin, Ptolemej II Filadelf, preneo je telo u grad koji je Aleksandar sam osnovao i koji je nosio njegovo ime – Aleksandriju.

U srcu ovog kosmopolitskog grada, koji je brzo postajao centar znanja, kulture i trgovine, izgrađen je velelepni mauzolej poznat kao Soma (grčka reč za “telo”). Ova građevina nije bila samo grobnica, već i hram i mesto hodočašća. Unutar Some, u centralnoj komori, nalazio se Aleksandrov sarkofag, navodno napravljen od zlata, a kasnije zamenjen staklenim kako bi posetioci mogli da vide dobro očuvano i raskošno odeveno telo velikog osvajača. Vekovima su ljudi iz celog carstva, uključujući rimske careve poput Julija Cezara, Avgusta i Karakale, dolazili da odaju poštu i vide čoveka koji je postao legenda.

Početak misterije: Gde je nestao Aleksandar?

Aleksandrovo telo počivalo je u Somi stotinama godina, simbol moći i prestiža Aleksandrije. Međutim, kako je Rimsko carstvo jačalo, a politički i verski vetrovi se menjali, spokoj Aleksandrovog večnog počinka postao je ugrožen. Negde u kasnoj antici, telo je nestalo, a precizni detalji tog nestanka obavijeni su velom misterije. Istorijski zapisi postaju nejasni, a na njihovo mesto stupaju legende i teorije.

1. Pljačka rimskog cara? Jedna od najpopularnijih teorija upire prstom u ekscentričnog rimskog cara Kaligulu (vladao 37–41. n.e.). Poznat po svojoj megalomaniji i opsesiji Aleksandrom, Kaligula je posetio grobnicu i, prema nekim izvorima, uzeo Aleksandrov oklop sa tela. Neki istoričari veruju da je možda otišao korak dalje i organizovao tajnu krađu celog tela, prenevši ga u Rim kao ultimativni trofej.
2. Zaštitnički potez Ptolemeja? Druga teorija sugeriše da su kasniji potomci Ptolemeja, suočeni sa rastućim političkim nemirima i pretnjom rimske aneksije, tajno premestili telo na sigurnu, skrivenu lokaciju kako bi ga zaštitili od skrnavljenja. Ako je tako, lokacija tog novog počivališta ostala je strogo čuvana tajna, izgubljena u vihoru vremena.
3. Verski fanatizam? Uspon hrišćanstva u 4. veku doneo je sa sobom uništavanje paganskih simbola. Godine 391. n.e., po naredbi cara Teodosija, hrišćani su uništili Serapeum, veliki hram u Aleksandriji. Sasvim je moguće da je u tom talasu verskog žara uništena i Aleksandrova grobnica kao simbol paganskog kulta, a telo uništeno ili sakriveno od strane vernika koji su želeli da ga sačuvaju.

Potraga koja traje i danas

Bez obzira na to šta se tačno dogodilo, potraga za grobnicom Aleksandra Velikog postala je sveti gral arheologije. Bezbrojne ekspedicije su pretraživale Aleksandriju i njenu okolinu, od oaze Siva u Egiptu do Venecije, gde legenda kaže da su kosti Svetog Marka zapravo Aleksandrove, prokrijumčarene iz Egipta. Svakih nekoliko godina pojavi se nova, senzacionalna tvrdnja o pronalasku grobnice, ali do danas nijedna nije potvrđena.

Misterija otmice i nestanka Aleksandrovog tela osigurala je da njegova legenda ostane živa. Čovek koji je osvojio svet u smrti je postigao ono čemu je težio u životu – besmrtnost. Iako njegovi fizički ostaci možda nikada neće biti pronađeni, njegovo nasleđe nastavlja da inspiriše, a priča o njegovom telu ostaje podsetnik na to kako se u igri moći čak i mrtvi mogu koristiti kao najjače oružje.